start

INTRO

Tijdens het observeren van de Afrikaanderwijk en de huidige Care XL praktijk trok een grote banner mijn aandacht. Op deze banner stond de tekst: “In de Afrikaanderwijk helpen wij elkaar, ook op afstand”.

Een mooi gebaar voor de gehele wijk dat elkaar verbind in de tijden van corona. Door de maatregelen tegen verspreiding van het coronavirus voelen mensen zich vaker eenzaam.
Ook is mij opgevallen dat de bevolkingsgroep met een hogere leeftijd veel eenzaamheid ervaart.
Het is nu nog moeilijker geworden om bij deze groep mensen langs te gaan in verband met het besmettingsrisico. Ouderen maken zich daarom zorgen om de gevolgen van de maatregelen, dreigen te vereenzamen en maken zich zorgen over hoe het nu verder moet. Maar ook veel jongeren en jongvolwassenen voelen zich op dit moment eenzamer dan normaal, doordat ze minder sociaal contact hebben.

Ik denk dat een klein gebaar al het verschil kan maken.

DEELVRAGEN:

EENZAAMHEID

-Wat is eenzaamheid?

-Welke steun wordt er op dit moment geboden tegen eenzaamheid?

-Waarom wij objecten graag een gezicht geven?

EFFICIËNTIE

-Wat is efficiëntie?

-Welke efficiënte innovaties zorgen voor minder sociale interactie in het dagelijkse leven?

-Wat voor dienst levert een verkeerslicht ons?

VERKEERSLICHT

-Hoe kan een verkeerslicht sociale interactie in de openbare ruimte teruggeven?

POSITIEVITEIT

-Wat zijn kleine positieve momenten in het dagelijkse leven?

ONDERZOEKSVRAAG:

Is er een innovatieve oplossing om dagelijkse eenzaamheid te doorbreken?

WAT IS EENZAAMHEID?

Definitie eenzaamheid

een·zaam (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord; vergrotende trap: eenzamer, overtreffende trap: eenzaamst)

1: zonder gezelschap; = alleen: zonder zijn familie voelde hij zich eenzaam

2: stil, een eenzame weg; (figuurlijk) op eenzame hoogte staan zoveel beter zijn dan de anderen dat je geen concurrentie hebt

De definitie van eenzaam in de Dikke van Dale zie je hier boven. Dit is ook het beeld wat ik voor me zie bij het woord eenzaam of eenzaamheid. Mensen met weinig sociaal contact of die in isolement leven. Ouderen die eenzaamheid ervaren door bijvoorbeeld het overlijden van hun levenspartner.

WAT IS EENZAAMHEID VOOR MIJ?

Als je zou vragen wat eenzaamheid voor mij is, zou het in eerste instantie neerkomen op alleen zijn of geen emotionele hechte relaties hebben. Toch als ik er langer over nadenk gaat eenzaamheid niet alleen over het tekort aan sociale relaties. Eenzaamheid zit ook in de kleine momenten van het dagelijkse leven.

WELKE STEUN WORDT ER OP DIT MOMENT GEBODEN TEGEN EENZAAMHEID?

Eén tegen eenzaamheid

Een tegen eenzaamheid is een actieprogramma dat zich inzet tegen eenzaamheid onder ouderen. Bij de meeste ouderen boven de 75 jaar gaat het fysiek meestal goed. Maar tussen gezond zijn en je goed voelen zit soms een wereld van verschil. Meer dan de helft van deze groep zegt zich soms eenzaam te voelen. Dat zijn meer dan 700.000 ouderen.

Met het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid wil de overheid eenzaamheid onder ouderen in Nederland doorbreken. Ze geloven dat dit kan door eenzaamheid eerder te signaleren en bespreekbaar te maken. Op deze manier willen ze initiatieven opstarten en een duurzame aanpak ontwikkelen.

Eén tegen eenzaamheid omschrijft eenzaamheid al een stuk breder en specifieker dan de definitie doet. Hier word gezegd dat eenzaamheid onder andere je niet verbonden voelen is. Of dat je het gemis ervaart van een hechte of emotionele band met andere. Ik denk dat je het niet verbonden voelen op verschillende manieren kan ervaren. Als je geen hechte of emotionele band hebt met iemand kun je jezelf niet verbonden voelen. Maar je zou jezelf ook gedistancieerd kunnen voelen door het ontbreken van (klein) sociaal contact in de openbare ruimte. Op deze manier zullen veel eenzame mensen een individueel leven lijden.

OOPOEH

OOPOEH is een stichting die zich inzet voor een actiever leven van senioren en een leuker leven voor honden. Met dit doel zet OOPOEH senioren in als maatje voor honden in de buurt. Dit initiatief zorgt voor gezelschap en beweging bij senioren. Ook honden krijgen op deze manier meer aandacht. Want hondenbezitters hebben niet allemaal evenveel tijd voor hun huisdier. Honden voelen zich ook vaak eenzaam als het baasje van huis is. Op deze manier worden hondenbezitters ook geholpen. Wel laten ze duidelijk weten dat OOPOEH geen commerciële oppasdienst of uitlaatcentrale is.

Ik vind het een mooi gegeven dat stichting OOPOEH drie verschillende problemen weet te verminderen door ze met elkaar in contact te brengen. Mensen met een druk leven die minder tijd hebben voor hun hond, eenzame senioren en de honden hebben hier baat bij.

Wat me opvalt is dat veel initiatieven gericht zijn op eenzame senioren. Maar eenzaamheid is een veel voorkomend obstakel in alle leeftijdscategorieën. Bij de bovengenoemde initiatieven is een tweede persoon of huisdier nodig om deze eenzaamheid op te kunnen vullen.

RELIGIE

Het is volkomen begrijpelijk dat eenzaamheid erg beangstigend kan klinken. Je hebt geen grip op wat er gebeurt in je leven en die grip zul je ook nooit krijgen. Dit zo te horen vind ik dat het vrij beangstigend en onvoorspelbaar aanvoelt. Religie is een manier om deze angst om te zetten in hoop en tevredenheid. Dit zonder hechte of emotionele band met een ander fysiek persoon.

Dit inzicht heb ik gekregen toen ik een religieus kinderlied hoorde. De tekst in dit nummer ging als volgt:

Is je deur nog op slot?
Is je deur nog op slot?
Van je kr-kr-kr
Doe hem open voor God
Want de Heer wil bij je wonen
En dan ben je nooit alleen.

In het nummer word benoemd dat je jezelf nooit alleen hoeft te voelen. Als je hier in geloofd denk ik dat je minder snel het gevoel van eenzaamheid zult ervaren. En dat er altijd iemand over je zal waken.

A.A.D. - BART EYSINK SMEETS

Of deze persoon die over je waakt nu tastbaar is of niet maakt niet uit, het gaat er om dat je in deze persoon geloofd. Dit deed mij direct denken aan een foto van het werk A.A.D. gemaakt door Bart Eysink Smeets. Hier zie je een pop aan een ziekenhuisbed zitten waar een persoon in ligt. Deze pop lijkt zich daadwerkelijk te bekommeren om de zieke en creëerde voor mij direct een menselijk gevoel.

Bart Eysink Smeets noemt A.A.D. de perfecte vriend, die in alle situaties zal glimlachen, hij zal altijd luisteren, hij is gemakkelijk schoon te maken en hij heeft niet de ongemakken van een echt persoon. Net als de kunstmatige wereld om ons heen, is A.A.D. een fenomeen dat aan de kijker wordt overgelaten om hem leven te geven.

WAAROM WIJ OBJECTEN GRAAG EEN GEZICHT GEVEN?

ANTROPOMORFISME

Bij A.A.D. wordt het aan de kijker overgelaten om hem leven te geven. Dit doen wij niet alleen bij A.A.D. maar bij veel meer niet-menselijke objecten. Bijvoorbeeld het idee te hebben dat een auto vrolijk kijkt of je plant water geven omdat de plant “dorst” heeft. Door antropomorfisme wordt de afstand tussen mens en dier en mens en object kleiner.

Waarom we het doen? Het vermenselijken van objecten is een heel normale eigenschap het is een aangeboren en onbewust denkproces dat onze dagelijkse waarnemingen kleurt. We doen het om de wereld om ons heen te begrijpen, en onze kennis over objecten binnen deze wereld beter te herkennen, categoriseren en te duiden. Antropomorfisme kan dus het beste gezien worden als een methode om te dealen met een complexe en onzekere wereld.

NON-HUMAN CENTRED DESIGN

Stel dat deze objecten die wij emoties toekennen daadwerkelijk gedachtes en emoties zouden hebben. Is er dan sprake van non-human centered design? Door vragen aan een persoon te stellen krijg je ander soort antwoorden dan als je deze persoon zou observeren. Het observeren van gedrag kan bij mensen, planten en dieren, maar dit kan ook met niet-menselijke objecten. Hierdoor verander je het ontwerp perspectief waar de mens normaal gesproken centraal staat.
Op deze manier ontwerp je vanuit de behoefte van het object.

In de tekst “When your toaster is a client, how do you design? Going beyond human centred design” van Leon Cruickshank en Nina Trivedi word benoemd dat alles om ons heen kan worden geclassificeerd als een object of een ding. Ik denk dat deze methode ook toepasbaar is bij het ontwerpen van producten waar de mens centraal staat. Wanneer je deze methode zou toepassen denk ik dat er vanuit een andere invalshoek ontworpen zal worden.

TRAFFIC LIGHT CENTRED DESIGN

Door mezelf verdiept te hebben in non-human centred design ben ik anders gaan kijken naar de wereld om ons heen. Op een gegeven moment was ik aan het wandelen door de stad toen ik even moest wachten op een rood verkeerslicht. Dit wachten werd mij opgelegd door een object.
Terwijl ik aan het wachten was om over te steken begon ik te staren naar de rode mannequin in het verkeerslicht.

Dit linkte ik meteen aan non-human centred design waarop ik de vraag aan mezelf stelde:
Wat ziet de mannequin in het stoplicht eigenlijk de hele dag? Met deze nieuwsgierigheid heb ik een filmfragment gecreëerd vanuit de ogen van de rode/groene mannequin in het verkeerslicht.

KLEINE VEREENZAMING

Door deze video te bekijken koppelde ik het terug aan eenzaamheid. Zoals ik al eerder benoemde zit eenzaamheid ook in de kleine momenten van het dagelijkse leven. Deze laten wij ons afnemen of vinden wij overbodig vanwege efficiëntere innovaties.

“When your toaster is a client, how do you design? Going beyond human centred design

WAT IS EFFICIËNTIE?

Efficiënt betekend ook wel doelmatig. Met zo min mogelijk inspanning zo veel mogelijk resultaat behalen. Wanneer er efficiënt gewerkt wordt, wordt er maximaal resultaat behaald, met zo min mogelijk arbeidsintensiviteit. Op deze manier worden er geen overbodige grondstoffen, uren of geld geïnvesteerd. Efficiëntie is voornamelijk gericht op het proces wat doorlopen wordt.

WELKE EFFICIËNTE INNOVATIES ZORGEN VOOR MINDER SOCIALE INTERACTIE IN HE DAGELIJKSE LEVEN?

ZELFSCAN

Geen caissière meer nodig, zelf de boodschappen scannen en dan tegelijkertijd nog kunnen bellen. Hoe efficiënt wil je het hebben? Eigenlijk kost het scannen van je eigen boodschappen even veel tijd als je boodschappen afrekenen bij een caissière. Toch moet je bij een caissière even wachten voordat je aan de beurt bent. Bij en zelfscan vaak niet waardoor je het idee hebt efficiënt bezig te zijn en snel door kan met je dag. Maar bij deze zelfscan word je niet begroet, zie je geen glimlach en word je ook zeker geen fijne dag toegewenst. Dit noem ik kleine vereenzaming van ons dagelijkse leven.

DEELSCOOTER

Je ziet ze steeds meer opduiken in elke stad: de deelscooter. Een elektrische scooter die 25 km per uur rijd en dus geen helm nodig hebt. Via een app kan je voor ongeveer €0,40 per minuut op zo’n deelscooter rijden. Geen vaste vertrektijden, een zelf te bepalen op-en uitstap locatie en ook nog je eigen route kunnen bepalen. Daar kan het openbaar vervoer toch niet tegenop? Nee dat klopt, en het is ook nog veel efficiënter. Toch als je in de tram of bus zou stappen wordt je begroet, of bedank je de chauffeur na de rit. Daarnaast is er ook nog mogelijkheid tot contact met andere mensen in het openbaar vervoer, al is het maar een glimlach. Deze glimlach kan jou maar ook andere veel goeds doen op een dag.

VERKEERSLICHT

Met het efficiënte systeem van verkeerslichten komt er zeker een gewenst eindresultaat uit. Verkeersdeelnemers kunnen zonder al te veel inspanning of moeite zijn of haar weg vervolgen. Bij verkeerssituaties zonder dit systeem is het aan de verkeersdeelnemers zelf. Op die momenten zullen voetgangers of fietsers eerder contact zoeken met de andere weggebruikers dan bij een situatie met verkeerslichten. Wanneer ik over wil steken zonder enig hulpmiddel zoek ik contact met de andere weggebruiker. Op deze manier onderga je een sociale interactie waar vanuit twee of meer participanten contact word gelegd. Deze interactie is overbodig geworden sinds de komst van het verkeerslicht. Waardoor het kleine sociale contact in de openbare ruimte plaats maakt voor efficiëntie. Het individualistische gedachtegoed klinkt misschien bij sommige als muziek in de oren. Maar bij de ander verdwijnt onbewust de dagelijkse sociale interactie in de openbare ruimte.

WAT VOOR DIENST LEVERT EEN VERKEERSLICHT ONS?

EFFICIËNTIE EN VEILIGHEID

Verkeerslichten zijn bedoeld om het verkeer op kruispunten veilig te regelen zonder dat er voor bepaalde richtingen te lange wachttijden ontstaan. Op deze manier kan iedereen snel zijn weg vervolgen zonder veel moeite of ongelukken. Aangezien de infrastructuur in Nederland zo goed in elkaar zit zouden wij niet zonder het verkeerslicht kunnen. Grote kruispunten voor auto’s, fietsers en voetgangers worden een grote rommel zonder deze gekleurde lampjes.

ILLUSIE VAN CONTROLE

Bijna elke kruising die ik passeer als voetganger of fietser bevat verkeerslichten. Op deze locaties zijn ook knoppen aangelegd voor fietsers en voetgangers. Maar heeft het wel zin dat ik elke keer die knop indruk? Lang niet altijd ben ik achter gekomen. Deze knoppen zullen de programmering van de stoplichten niet veranderen zodat jij vroegtijdig je reis kan voortzetten. Toch zijn ze wel ergens goed voor namelijk voor je vertrouwen. Doen die knoppen eigenlijk wel iets? Soms wel maar in veel gevallen kunnen we spreken van placebo knoppen. Die knoppen doen feitelijk niks, maar geven een gevoel van controle over de situatie. Op deze manier blijven de verkeersdeelnemers vol vertrouwen bij het verkeerslicht wachten tot het groene licht verschijnt. Zo zal de kans minder snel ontstaan dat je ongeduldig het risico aangaat het rode licht te negeren.

Het zelfde tafereel komt voor in sommige liften. Deze liften zijn uitgerust met een (placebo)knop om de deur te sluiten. Gehaaste liftpassagiers zijn op dat moment van de onderstelling dat de knop de rit versnelt. Onzin natuurlijk maar het zal waarschijnlijk kalmerend werken.

HOE KAN EEN VERKEERSLICHT SOCIALE INTERACTIE IN DE OPENBARE RUIMTE TERUGGEVEN?

Zoals hier boven benoemd kunnen we niet zonder het verkeerslicht. Toch neemt het verkeerslicht sociale interactie van ons af. Vandaar de vraag of het verkeerslicht sociale interactie kan bevorderen. Voordat ik deze vraag kan beantwoorden moet ik opzoek naar een manier om sociale interactie te creëren. Het schijnt dat kleine positieven momenten je dag al een stukje beter kunnen maken.  Deze positieve momenten ervaar ik zelf ook. Bijvoorbeeld op mijn werk als een klant me een fijne dag wenst of me bedankt. Ook als een auto mij voorlaat op een plek zonder oversteekplaats voor fietsers of voetgangers. Allemaal van dit soort klein gebaren met sociale interactie geven een glimlach aan je dag. Een verkeerslicht zou sociale interactie terug kunnen geven doormiddel van een glimlach op het gezicht van de gebruiker.

WAT ZIJN KLEINE POSITIEVE MOMENTEN IN HET DAGELIJKSE LEVEN?

BLIJDSCHAP

Positieve kleine momenten in het dagelijkse leven kunnen voor een eenzaam persoon veel doen.
Een klein gebaar kan al verschil maken. Iedereen wil zich graag goed voelen. En iedereen gunt (hopelijk) dat een ander zich ook gewaardeerd, verbonden en prettig voelt. Toch gaat het nog wel eens mis. Een klein steuntje in de rug kan al een veel veranderen voor de dag van een ander.

LACHEN

Als je lacht maak je het hormoon dopamine aan. Dit stofje werkt ontspannend en pijnstillend. Je krijgt een gevoel van tevredenheid en geluk. Hierdoor kijk je positiever tegen problemen aan en krijg je meer energie. Door veel te lachen maakt je lichaam minder cortisol (stresshormoon) aan. Wanneer je 1 minuut lacht word je hart en je bloedcirculatie net zoveel gestimuleerd als 10 minuten roeien.

GLIMLACH

Lachen is gezond zegt men, en misschien is een glimlach nog gezonder. Als je iemand ziet die glimlacht geeft dat meteen een positieve uitstraling. Met een glimlach communiceer je zonder iets te zeggen al met iemand wat je van hem of haar vind. Door naar iemand te glimlachen geef je de boodschap dat je iemand mag. Mensen die glimlachen worden daarom ook vaker door anderen als vriendelijk ervaren.

Veel mensen zijn zuinig met hun glimlach. Toch kun je daar maar beter niet te zuinig mee zijn. Lachen kun je bijna niet teveel doen. Op dit vriendelijke open gebaar zouden mensen eigenlijk alleen maar positief kunnen reageren. Wanneer op je straat loopt en je probeert contact te maken met iemand glimlach je vriendelijk. Met lachen leer je elkaar kennen. Als dat niet het geval zal zijn zegt dat meer over hun dan over jou zelf.

Door te lachen straal je sympathie uit en zal het sneller zorgen voor verbinding met mensen om je heen. Lachen is namelijk veel meer dan plezier ervaren, lachen is een vorm van non-verbale communicatie. Als je iemand ziet lachen ben je al snel geneigd ook te gaan lachen. Dit komt door spiegelneuronen in onze hersenen volgens neuropsycholoog Erik Scherder.

Het erge is dat we steeds minder lachen. In de jaren 50 lachte we gemiddeld 18 minuten per dag, tegenwoordig zijn het er nog maar 6. We lachte in de jaren vijftig dus drie keer meer dan dat we nu doen, blijkt uit Duits onderzoek.Waar is die lach gebleven in onze maatschappij? Onze levenstandaard is verhoogd maar we nemen dingen te serieus naar mijn mening.

CONCLUSIE

Het hebben van weinig sociaal contact is zeker een groot probleem op het gebied van eenzaamheid. Op dit moment zijn er ook veel mooie initiatieven die eenzaamheid proberen te voorkomen. Wat me wel opvalt bij deze initiatieven is dat er altijd een tweede persoon in betrokken word om de eenzaamheid op te lossen.

Op het gebied van “kleine eenzaamheid” zoals ik het zelf benoemd heb wordt nog niet veel gedaan. Ik denk namelijk dat deze kleine eenzaamheid in de toekomst op meer plekken zal gaan opduiken en plaats maakt voor efficiëntie. Wanneer er op deze plekken sociale interactie wordt terug gegeven doormiddel van een lach, zullen mensen die zich eenzaam voelen een betere dag ervaren. Deze toepassing is perfect voor de drukknoppen bij verkeerslichten in de openbare ruimte.